Мавзӯъ: Низомии Ганҷавӣ ва мероси адабии ӯ
Нақша:
Муқаддима
- Мухтасари шарҳи холи шоир
- Фаъолияти адабии шоир
Хулоса
Низомии Ганҷавӣ яке аз шоирон ва суханварони бузурги Оюрбойҷон буда, бо тахаллуси Низомй дар адабиёти классикии форсу тоҷик маълуму машҳур гардидааст, У соли 1141 таваллуд шудааст. Падар ва гузаштагони шоир аз аҳли илму фазли замони к уд будаанд. Низомии Ганҷавй дар хурдй аввал аз падар ва баъд и I модар ятим мондааст. Тарбияи минбаъдаи Низомиро тағояш Хоҷа Умар бар ӯҳда мегирад. Таҳсили ибтидоии ӯ дар зодгоҳаш пшқри Ганҷа сипарй мешавад. У бо ғамхорй ва саъю кӯшиши кноиш тамоми илмҳои замонаро аз худ менамояд. Дере мм1 у шшта ба дарбор даъват карда мешавад. Низомй, ҳарчанд бо хикимоии замони худ муносибати хуб дошта бошад, вале аз шукуқу шавкати дурӯғини аҳли дарбор хабардор буд. У мной тпсшагиро аз ҳолу аҳволи онҳо беҳтару хубтар медонист. У «улму золимии ҳамешагии ахди дарборро дида, ба ҳокимон панду мндлрз медиҳад, ки аз чунин амалҳои бад даст кашанд: Моли нтимон ситидан кор нест, Нигзор, ин одати аҳрор нест. Мисканы шаҳрӣ зи ту вайрона шуд, Хирлшни деҳқон зи ту бедона шуд.
Шоир ҳаёти хоксоронаи хешро васф намуда, онро аз кайфу гифо, зиндагии аҳли дарбориён боло мегузорад. У қариб 1ММПМП умр дар зодгоҳи хеш гӯшанишинй мекунад. Кунҷи янимитсро бо як мушт ҷав, омӯхтани илм ва эҷоди асарҳои ҷилнмшумулро аз ҳама беқтар медонад: I \пи раьно даруни гунча ҳазин, \имчу ман гагата эътикофнишин, Минам руы аз ҷаҳон дар гута карда, Кафе нисты ҷавин раҳтуша карда.
Дир қпқпқдт, шоир гӯшанишиниро барои он ихтиёр карда Пуд, ни Гж халқу ватани худ нафъ расокад. Зеро, ӯ чунин ақида шиш, ки инсон на барои хӯрду хоб, балки барои корҳои бузург |)фм|И1Дй шудааст:
Саг бар он одамй шараф дорад,
Ки чу хар дида бар алаф дорад.
Куги, то халқро ба кор ой,
То ба хулқат ҷаҳон биёроӣ!
Низомӣ соли 1209 дар шаҳри Ганҷа аз олам гузаштааст. Шоир бо асарҳои зиёди худ дар таърихи адабиёти классикй ва ҳам дар адабиёти ҷаҳон маълуму машҳур гардидааст. У эҷодиёти худро аз сурудани шеърҳои лирикй ва газалу рубоиҳои ошиқона шурӯъ намудааст. Низомй бо асари безаволи худ «Хамса» дар адабиёт мавқеи босазо дорад. «Хамса»-и ӯ панҷ ганҷи қиматбаҳоро фаро гирифтааст. Дар бораи «Хамса»~и Низомй устод С. Айнй дуруст қайд намудаанд, ки «Хамса»-и шоир аз ҷумлаи асарҳоест, ки адабиёти форсу тоҷик ба онҳо фахр мекунад. Амир Хусрави Деҳлавй ва Ҷомй барин шоирон ва адибони шӯҳратманди мо ба Низомӣ пайравй намуда, асарҳои хешро эҷод намудаанд. Дар адабиёт анъанаи назиранависй ба «Хамса»-и Низомй оғоз гардид.
«Хамса»-и Низомии Ганҷавй бо тарзи нигориш, бо истифодаи санъатҳои бадей ва бо маҳорати нигорандагии муаллиф маълуму машҳур гардидааст. Дар он ҳамаи масъалаҳои ҳаётй, аз қабили тарғибу ташвиқи панду ахлоқи нек, некиву накӯкорй, омӯхтани илму дониш, адлу инсоф, адолатпарварй тахлилу баррасй карда шудаанд.
Достонҳои «Хамса»-и Низомй яке аз шоҳкориҳои адабиёти классикй ва ҳам адабиёти ҷаҳон ба шумор меравад. Фикру андешаҳои пешқадами шоир то имрӯз ҳам аҳамияти худро гум накарда, барои ҳифзи покии ахлоқ ва олами зебой хизмат менамоянд.