Мавзӯъ: Тасвири наслҳо дар романи «Ғуломон» – и  Садриддин Айнй

Нақша:

Муқаддима

1. Мазмуии асосии романи «Ғуломон»
2. Тасвири наслҳо дар романи «Ғуломон»

Хулоса

Устод Садриддин Айнй дар таърихи адабиёти муосири тоҷик ҳамчун шоири бузург, нависандаи забардаст, рӯзноманигор, забоншиноси варзида ва олими намоён маълуму машҳур буда, аз барҷастатарин шахсияти фарҳангии халқи тоҷик ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик шинохтаву эътироф гардидааст.

Садриддин Айнй 15-уми апрели соли 1878 дар яке аз деҳаҳои хушманзараи Соктареи тумани Ғиждувони аморати Бухоро таваллуд ёфтаааст. Гузаштагони Айнй аз аҳли кишоварзон будаанд. Аз сабаби сахтии рӯзгор ба касбҳои бофандагиву сангиосиётарошй низ машгул будаанд.

Устод Айнй муаллифи асарҳои зиёди насрй мебошад. Яке аз асарҳое, ки дар эҷодиёти Айнй ҳам аз ҷиҳати ҳаҷм ва ҳам аз нигоҳи мазмуну мундариҷа мавқеи муҳимро ишгол менамояд, ин романи «Ғуломон» мебошад. Романи «Ғуломон» аз панҷ қисм иборат буда, ҳаёти зиёда аз 100-солаи сиёсиву иҷтимоӣ ва иқтисодии мардуми меҳнаткаши Осиёи Миёна ва манзараҳои ғуломфурӯшии ибтидои асри Х1Х-ро инъикос менамояд. Қаҳрамонони марказии асар, аксаран, гуломон ва наели онҳо ба

шумор мераванд.

Қайд кардан лозим аст, ки Садриддин Айнй тавассути наслҳои гуногуни гуломон тағйиротҳои аз ҳама муҳими рӯҳй ва сиёсию иҷтимоии халқҳои заҳматкашу бенавои Осиёи Миёнаро ба таври воқей тасвир намудааст.

Айнй дар бораи се наели гуломон дар асар нақл мекунад. Ба сафи наели аввал, ки ҳамаи гуломону канизакон дохил мешаванд, симои Раҳимдод дар ҷои аввал қдрор дорад, яъне наели якуми гуломон аз Раҳимдод огоз меёбад. Дар роман нависанда хостааст, ки манзараҳои хариду фурӯши гуломон, ранҷу азоб, кулфату заҳматҳои гуломон ва меҳнати сангину душвори тоқатфарсои онҳоро ба воситаи симои Раҳимдод ба хонанда хубтару беҳтар нишон диҳад, Садриддин Айнй дар симои Раҳимдод-насли аввали гуломон ашхосеро тасвир намудааст, ки онҳо аз ҳама гуна ҳуқуқҳои инсонии худ маҳруманд. Онҳо гуломию меҳнати вазнин ва ҷабру ҷафоро барои худ амри такдир донистаанд. Зеро, наели якуми гуломоне, ки нависанда тасвир намудааст, аз нигоҳи шуурнокии сиёсй ва иҷтимоӣ хеле ақибмонда мебошанд.

Дар нимаи дуввуми асри XIX дар муҳити иҷтимоии Осиёи Миёна тағйиротҳои сиёсй ба миён омадаанд, ҷомеаи ғуломдорй аз байн рафт. Вале ҳамаи ин тагйиротҳои сиёсй аҳволи пурмушаққати Раҳимдод ва дигар гуломони ба ӯ монандро беҳтар накард.

Наели дуввуми «Ғуломон», ки дар майдони оташи муборизаву талош барои зиндагй обутоб ёфтааст, дар рӯҳияи он тагйиротҳои ҷиддие ба вуҷуд омадааст. Наели дуввум ҳамчун наели мубориз аз наели аввали бенаво қуллан фарқ дорад. Наели дуввуми «Гуломон», ки аз Эргаш-писари Раҳимдод огоз мешавад, барои аз зулму ситам озод намудани халқи меҳнаткаши давру замони худ фаъолияти хуб нишон медиҳад. Эргаш моҳияти хушбахтй ва саодатро дар мубориза мебинад. Наели дуввум ҳамеша дар ҳаракату ҷунбишҳои инқилобй буда, барои озодии ҳақиқии худ ва халқи худ аз ҳеҷ чиз рӯ намегардонад. Фаъолияти наели дуввум бо пирӯзии инқилоб ва сохтмони колхозҳо ба поён мерасад. Хулоса, наели сеюмро, нависанда фаъолтар нишон медиҳад. Наели сеюм, аз набераҳои гуломони собиқ дар даврони шӯравй огоз мешавад. Намояндагони ин наел куллан, озоданд. Онҳо дар кору фаъолияти худ озод ва фаъол буда, дар мубориза ба муқобили душманони синфй ва сохтмони ҷомеаи нав пешқадам мебошанд. Устод Садриддин Айнй маҳорати нависандагии худро дар навиштани ин аср нишон дода, рушду инкишофи рӯҳиву сиёсии се наслро тавассути симоҳои мухталиф воқей баррасӣ намудааст.