Сурб ва руҳ

Мувофиқи конҳои мавҷуда ва аллакай омӯхташудаи сурб ва руҳ Ҷумҳурии Тоҷикистон дар минтақаи Осиёи Марказӣ мавқеи пешоҳангро ишғол мекунад. Захираҳои саноатии маъдан дар варақсангҳо, асосан бо алоқаҳои буррандаи қабатҳои хоросангҳо дар таҳшинҳои карбонат ва ба андозаи зиёд дар қабатҳо ва рагҳои гидротермалии ҷинсҳои вулқони ҷавони давраи палеозой дар кони “Қарамазори марказӣ” ба мушоҳида мерасанд. Дурнамои назарраси мавҷудияти нимметаллҳо ба қисмати ҷанубии пастии Фарғона вобаста аст, ки дар қисматҳои таҳнишини карбонати кони “Девона” қабатҳои зиёди маъдан мавҷуд аст. Зиёда аз 90% захираҳои тасдиқшудаи ин металлҳо дар минтақаи маъдании “Қарамазор” муттамарказ шудаанд. Гуфтан кифоя аст, ки дар конҳои маъдани «Конимансури калон» ва «Олтинтопкан» зиёда аз миллиард тонна маъданҳои сурб ва руҳро кашф кардаанд, аксарияти онҳоро дар шакли ғайризеризаминӣ истихроҷ кардан мумкин аст. Ба ғайр аз сурб, руҳ, нуқра, висмут ва кадмий дар ҳаҷмҳои қобили истихроҷ, ин конҳои маъдан як қатор моддаҳои арзишманди дигарро низ доро мебошанд.

Аз сабаби муқовимати баланд ба хурдашавӣ (зангзанӣ), сурб дар соҳаҳои мухталифи саноат васеъ истифода мешавад. Онро дар миқдори аз ҳама зиёд дар истеҳсоли батареяҳо ва ғилофҳои ноқилҳои зидди хурдашавӣ истифода мебаранд. Самтҳои муҳими истифодаи сурб саноати кимиё ва металлургия мебошанд, ки он дар шакли қубурҳо ва варақҳо барои руйпуш кардани қубурҳо ва таҷҳизоти гуногун, ки дар тамос бо расонаҳои таҳоҷум кор мекунанд, инчунин барои истеҳсоли анодҳои номаҳлул дар электролизи руҳ, мис ва ғайра истифода мешаванд.