Сабабҳои пайдоиши бонкҳо дар ҷамъият
Бонкҳо ихтирооти басо қадимии иқтисодианд. Бонкҳои аввалин дар Шарқи Қадим ҳанӯз дар асрҳои VII–VI то мелод, вақте сатҳи некӯаҳво лии одамон ҷиҳати ҷамъоварии пасандозҳо имкониятҳо фароҳам овард, пайдо шуданд. Баъд ин иқдомотро Юнони қадим қабул кард. Ин ҷо маъ бадҳои нисбатан маъмулу номӣ ба маҳфуз доштани пул дар вақти ҷангҳо шурӯъ карданд, зеро тарафҳои даргир ғорат кардани ҷойҳои муқаддасро раво намедонистанд.
Ҳамин ки дар хазинаҳои бонкҳои қадима халтаҳои пур аз сарват пайдо гардиданд, таваҷҷуҳи соҳибкорони маҳаллӣ – савдогарон ва ҳу нармандон ба онҳо нигаронида шуданд. Дар онҳо чунин саволи асосно ки табиӣ пайдо шуд: барои вусъати доираи амалиёти худ аз пасандозҳои дар бонкҳо маҳфузбудаи ашхоси бегона чаро муваққатан истифода бур дан мумкин нест? Ва, албатта, ин амал пулакӣ (музднок) мешавад!
Соҳибкор дорад: лоиҳа доир ба роҳандозии фаъолияти соҳибкорӣ Ниёзманд аст ба: сармояи пулӣ Омода аст: барои ба даст овардани маблағи қарзӣ даромадашро бо қарздиҳанда тақсим кунад
Соҳиби пасандоз дорад: пасандоз (маблағи муваққатан озод)
Ниёзманд аст ба: даромад аз пасандоз (гирифтани фоида) Омода аст: бар ивази гириф-тани фоида ҳуқуқи истифо- дабарии пасандозро диҳад
Ҳамин тавр, манфиатҳои ду субъекти муҳимтарини иқтисодиёт – соҳиби пасандоз ва тоҷири ниёзманд барои васеъ кардани доираи фаъ олияти худ ба ҳам омада, маҳз ба ҳамин сабаб бонкҳо пайдо шуданд (расми 6.1).
«Пулро болои миз гузоред!» – чунин аст шиори қадимаи бонк дорон. Шиори «Пулро болои миз гузоред!» ҳаргиз дар ҷойҳо (хо наҳо)и қиморбозӣ ва ё дар олами ғоратгарон пайдо нашудааст. Ин шиор асоси ташкили кори бонк мебошад. Анъанаи фаъолияти идораҳо оид ба иваз кардан (табодул)и пул ва дигар хизматрасониҳои бонкӣ дар маъ бадҳо дар замонҳои хеле қадим пайдо шуда, ҳама ба он одат кардаанд.
Дар воқеъ, ҳанӯз дар Вавилони қадим ва Юнони қадим бо амалиёти бонкӣ машғул мешуданд ва бо ҳамин талаботи ҳаррӯзаи ҷомеаро ҷиҳа ти нигоҳдории боэътимодии пул ва қарз қонеъ гардонида, онҳоро барои муомилоти тиҷоратӣ ё эҳтиёҷоти шахсӣ истифода мекарданд. Дар хусу си то чӣ андоза муҳим ва сазовори эътирофи умум будани ин эҳтиёҷот чунин далел шаҳодат медиҳад, ки хазинаи пул дар маъбади Аполлон (он ба қисмати ғарбии Юнон хизмат мекард) ҷои муқаддаси умумимиллӣ маҳсуб мешуд.
Ҷои гузаронидани амалиёт вобаста ба қабул кардан, нигоҳдорӣ ва табодули пулҳои давлатҳои сершумори қадимӣ мизи муқаррарии хӯрокхӯрӣ (бо забони юнонӣ – трапеза) буд ва бо ҳамин сабаб бонкдо рони он замонро трапезитҳо, яъне хӯрокхӯрандагон низ меномиданд. Бонкдорони Римро бошад, ба шарафи миз (аз калимаи лотинии – мен са) менсарҳо ном мебурданд. Пайдоиши калимаи маъмули то замони мо расида, яъне калимаи бонк низ аз забони итолиёвии banko гирифта шуда, маънояш миз мебошад.