Мавзӯъ: Мавзуъ ва мундариҷаи ғоявии «Гулистон»-и Саъдии Шерозӣ  

Нақша:

Муқаддима

1. Мухтасари тарҷумаи қоли шоир
2. Мақоми панду ҳикмат дар «Гулистон»

• а)        эҳтироми устод;
• б)        некй кардан;
• в)         дӯст ба даст овардан;
• г)         дигар мавзӯъҳои ахлоқӣ

Хулоса

Саъдии Шерозӣ яке аз шоирони ғазалсарои адабиёти классикии форсу тоҷик ба шумор меравад. У дар таърихи адабиёт ҳамчун устоди газал ва панду ҳикмат эътироф гардидааст. Ба ақидаи устод Садриддин Айнй, Саъдӣ шоир ва нависандаи рӯйиҷаҳонист.

Падар ва гузаштагони Саъдӣ аз аҳли форс буда, аз амалдорони хурди дарбори Саъд бинни Зангй ҳисоб меёфтаанд. Тахаллуси шоирии ӯ низ шояд аз ҳамин сабаб бошад. Таҳсилоти ибтидоиро дар зодгоҳи худ гирифта, баъдан барои қдомаи таҳсил ба марказҳои илмии ҳамон давра-шаҳри Бағдод меравад.

Бо сабаби он ки ватани шоир осудаву ором набуд, ӯ дар ҷавонй зодгоҳи худро тарк менамояд. Вале меҳру муҳаббати ватани азизаш ӯро ранҷу азоб медодаанд:

Саъдиё, ҳубби ватан гарчи ҳадисест тариф,

Натавон мурд ба хорй, ки мал ин цо зодам.

Баъди таҳсили илм дар мадрасаҳо, Саъдӣ сайру саёҳат ва сафари мамлакатҳо ва дар байни халқҳо буданро ба худ ихтиёр мекунад. Сайру сафарҳои Саъдӣ ба кишварҳои Араб, Эрон, Туркия ва Рум, ба қавле, 30 сол тӯл кашидааст. У баъди сафарҳои дуру дароз хулосаи сафарҳои худро дар асари «Гултстон» ва «Бӯстон» ҷамъбаст менамояд. Бештари ҳикояҳои «Гулистош^РР ҳангоми сафарҳои худ ҷамъоварй намудааст. Асари «Гулисто^и Саъдӣ дар мероси адабии шоир аз ҷиҳати таърихи эҷод дуюмин асар мебошад. Шоир ин асари худро соли 1258 эҷод намудааст. «Гулистон» асари насрист, вале насри мусаҷҷаъ, яъне қофцадор Саъдӣ сабаби навиштани асари хешро таъкид намуда, дар бораи беҳуда нагузаронидани вақт ва фоида истифода намудани онро барои наели ҷавон таъкид менамояд. Маснавии «Гулистон»- II Саъдй саршори ҳикояҳои пандуахлоқй буда, мардумонро ба некиву накӯкорй, ростиву росткорӣ, дӯстиву рафоқат даъват менамояд. Ғояи асосии маснавии «Гулистон» панду андарз маҳсуб мешавад ва он аз ҳикоятҳои хурд-хурд иборат аст. «Гулистон» мавзӯъҳои гуногунро дар бар мегирад. Яке аз бобҳои «Гулистон» дар бораи ҳурмату эҳтироми устод-муаллим ҳикоят менамояд. Саъдӣ эҳтироми устодро аз ҳама боло мегузорад: Подшоҳе писар ба мактаб дод, Лавҳи симин-ш дар капор нщод. Бар сари лавҳи у навишта ба зар: «Ҷабри устод беҳ зи меҳри падар!»

Дар бораи бевафоии дунё мулоҳиза ронда, мегӯяд, ки инсон бояд фурсатро ғанимат шуморад ва вақтро барои кори муфид сарф намояд. Яке аз ин корҳои муфид барои инсон ин некй кардан аст.

Некиву накӯкорй, аз нигоҳи Саъдӣ, яке аз хислатҳои хуби инсонй ба шумор меравад. Аъмоли неки мардумон ба онҳо умри ҷовидонй мебахшад:

Зиндаву ҷовид монд, ҳар к-у накуном зист,

К-аз ақибаш зикри хайр зинда кунад номро.

Шоир шахеи инсондӯстро хеле таърифу тавсиф намуда, ба ӯ эҳтироми самимй мегузорад:

Ба даст овардани дунё ҳунар нест,

Якеро, гар тавонй, дил ба даст ор!

Пояи асосии маснавии «Гулистон» тарғибу ташвиқи шоҳи одил, адлу инсоф, маърифатпарварй ва таърифу тавсифи сирати подшоҳон мебошад. Фикру ақидаҳои пандуахлоқии шоир барои тарбияи наели навраси ҷомеаи мо низ аҳамияти бузурги тарбиявй дорад. Саъдӣ зебоии ботинии инсонро дар ягонагии акду фаросати ӯ, дар донишандӯзй, меҳнатдӯстй, ростгӯйй ва ёриву бародарй мебинад. «Гулистон» дар таърихи адабиёти классикии форсу тоҷик ҳамчун бузургтарин ёдгории бадеци асри XIII шинохтаву эътироф карда шудааст, ки аҳамияти тарбиявии дхлоқии худро то имрӯз аз даст надодааст. Мурод аз офаридани «Гулистон» панду андарз будааст, ки худи шоир низ дар ин бора фармудааст:

Муроди мо насиҳат буду гуфтем, Ҳаволат бо Худо кардему рафтем.