Фосфорит

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон фосфоритҳо бо сохтори терригенӣ-карбонатии синни миёнаи эозенӣ (тақрибан 41,2 то 37,8 миллион сол) дар доманакӯҳҳои нишеби шимолии қаторкӯҳҳои Туркистон, хамии Панҷакент, доманакӯҳҳои ҷанубу ғарбии қаторкӯҳҳои Ҳисор, дар пастии ҷануби Тоҷикистон,  умқи ҷанубии қаторкӯҳҳои Боботоғ ба мушоҳида мерасанд. Дар маҷмӯъ тақрибан 30 конҳои фосфорит муайян карда шуда, мавриди таҳқиқ қарор гирифтаанд.

Яке аз конҳои зиёдтар таҳқиқшудаи фосфорит кони “Риватское” мебошад, ки дар соҳили рости дарёи Зарафшон, дар рӯ ба рӯи шаҳри Панҷакент ҷойгир аст. Миқдори миёнаи пентоксиди фосфор (P2O5) 5%- ро ташкил карда, дарозии қабатҳои он 22 км, мебошад ва иқтидори миёна ба 6,3м баробар мебошад. Мувофиқи тавозун 22 миллион тонна маъдан ба назар гирифта шуда, захираҳои тахминӣ 60 миллион тонна ҳисоб карда шудаанд. Дар сохтори фосфоритҳои кони «Риватское» моддаҳои гуногун – микроэлементҳо вуҷуд доранд, ки ба муқовимат каматр тобовар буда, коркарди онҳо осон аст. Тадқиқотҳои технологӣ имкони ба даст овардани орди фосфорит ва суперфосфатро таъйид кардаанд. Ҳамчунин конҳои фосфорит дар нишеби ҷанубии қаторкӯҳи Ҳисор («Каратагское», «Хачилерское») ва дар нишеби шимолии қаторкӯҳҳои Туркистон, инчунин кони ноҳияи Исфара ба таври кофӣ таҳқиқ карда шудаанд.