Мавзӯъ: Ҳаёт ва фаъолияти Масъуди Саъди Салмон

Нақша: Муқаддима

1. Ҳаёти шоир
2. Мероси адабии ӯ
3. Мундариҷаи асосии аш ьори Масъуди Саъди Салмон

Хулоса

Масъуди Саъди Салмон яке аз устодони бузурги адабиёти тоҷику форс буда, дар навиштани қасида истеъдоди баланде доштааст. У соли 1047 дар шаҳри Лоҳури вилояти Панҷоби Покистони имрӯза ба дунё омадааст. Шоир дар Покистон таваллуд шуда бошад ҳам, бо забони форсии тоҷикй шеъру газалу қасида эҷод намудааст. Ин забон дар он замон дар Ҳиндустону Покистон забони давлатй маҳсуб мешуд. Гузаштагон па авлоду аҷдоди Масъуди Саъди Салмон аз шаҳри Ҳамадон будаанд. Падари ӯ аз аҳли фазл ва донишманди замони худ будааст. Падараш бо писари Масъуди Ғазнавй Султон Маҷдуд, ки ҳокими яке аз вилоятҳои Ҳиндустон таъин гардида буд, ба он ҷо сафар намуд. Бинобар ин, Саъди Салмон муддате дар Ҳиндустон истиқомат кардааст. Падари Масъуди Саъди Салмон як замон дафтардор ва сарҳисобчии девони давлатй низ будааст. Ӯ корҳо ва амалҳои девониро дар ҳукумати Ғазнавиён бар ӯқда доштааст:

Ulacm соли томом хизмат кард, Падари банда Саъд бинни Салмон. Гоҳ ба атроф буди аз аъмол, Гоҳ ба даргоҳ будӣ аз аъён.

Таҳсилоти ибтидоиро Масъуд дар назди падари худ гирифтааст. Баъдан, ӯ низ ба корҳои давлатӣ ҷалб карда мешавад. Зиндагии шоир якранг набудааст. У соли 1122 аз олам даргузаштааст.

Масъуд аз хурдӣ ба адабиёт ва шеъру адаби форсӣ шавқу завқи зиёде дошт. У эҷодиёти худро хеле барвақт оғоз намуда, дар наср моҳир будааст:

Ба назму наср касеро гар ифтихор сазост, Маро сазост, ки имруз иазму паср марост. Ба ҳеҷ вақгп маро назму наср ком наьиавад, Ки назму насрам дурр асту табъи ман дарёст. Мероси адабии шоир бо эҷодиёти Рӯдакӣ, Дақиқӣ, Унсурй ва Манучеҳрӣ пайванди ногусастание дорад. Масъуд бо шоирон ва адибони бузурги замони худ Саноӣ, Муиззӣ, Рашидии Самаркандӣ дӯстиву рафоқат дошт.

Тавре Муҳаммад Авфӣ хабар медиҳад, аз Масъуд ба мо се девон боқӣ мондааст, ки бо забонҳои тоҷикй, арабӣ ва ҳиндй суруда шудааст.

Шоир якчанд сол зиндонӣ шудааст, бинобар ин як миқдор ашъори ӯ дар бораи ҳабсхона баҳс менамояд. Масъуди Саъди Салмон ранҷу кулфатҳои зиндонро бо зулму ситами ҳокимони давр вобаста медонад:

Торе аз мӯйи ман сафед набуд, Чуи ба зиндои малик маро биншоид, Моидам андар балою гам чандон, Ки яке мӯйи мая сыёҳ намоид.

Таъкид намудан бамаврид аст, ки шоир бо оҳу нола маҳдуд намешавад. У инсони некбину нексирате асг, ки дар ҷисму ҷони худ у меду орзу, мардиву ҷавонмардӣ ва инсондӯстиро тарғибу ташвиқ менамояд:

То тавонӣ, макаш за мардӣ даст, Ки ба сустӣ касе зи марг нараст. Ҳар кӣ уро баланд мардӣ кард, То ба рузи аҷал нагардад паст.

Масъуди Саъди Салмон худ дар мардиву ҷавонмардй ва матонату сабру тоқат нисбат ба дармондагону мӯҳтоҷон намунаи ибрат будааст. Аз ин рӯ, ранҷу кулфат, азобу хории зиндон ӯро ноумед накардааст ва ӯ рӯҳан худро қавӣ нигоҳ медошт: Аз фалак тапгдйл машав, Масъуд, Гар фаровон туро биозорад.

Бад маяндешу cap чу cape барор, Гар ҷаҳон бар сарат фуру орад.

Хизмати халқу ватан ва нафъ расондан ба мардуми оддиро вазифаи муқаддаси хеш меҳисобад: Рузе, ки роҳате нарасад аз ман, Map халқро, зи умр напиндорам.

Ашъори шоир саропо панду ахлоқ аст. Аммо, фикру андешаҳои пандуахлоқии шоир на танҳо оҳанги насиҳатӣ доранд, балки садои даъвати ҳақиқиро фаро гирифтаанд, ки хонандаро ба мубориза баҳри озодиву беҳбудӣ ҳидоят менамоянд.