Мавзӯъ: Ҳаёт ва фаъолияти Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ

Нақша:

Муқаддима

1. Мухтасари тарҷумаи ҳоли шоир
2. Мероси адабии шоир

Хулоса

Абӯабдуллоҳ Ҷаъфар бинни Муҳаммад Рӯдакй соли 858 дар деҳаи Панҷрӯди водии Зарафшон ба дунё омадааст. Рӯдакй тахаллуси шоирии устод аст, ки аз номи деҳаи зебои худ Рӯдак гирифтааст. Падари Рӯдакй аз табақаи боимтиёз ва шахсони соибэҳтироми водии худ буда, ба тарбияи фарзандаш аҳамияти бузург додааст. У маълумоти ибтидоиро дар зодгоҳи худ гирифта, аз худ истеъдоди баланде зоҳир намудааст. Рӯдакй чунон зираку доно будааст, ки дар синни ҳаштсолагй «Қуръон»- ро ба пуррагӣ ҳифз намудааст.

Устод Рӯдакиро дар таърихи илму фарҳанги адаби форсии тоҷикй бо номҳои сардафтари адабиёти классикй, асосгузори назми форсии тоҷикй, устоди шоирон, султони шоирон, маликушшуаро ва одамушшуаро ёд мекунанд. У шеъру шоириро низ аз ҳаштсолагй оғоз намудааст. Рӯдакй дар баробари зеҳни гирову ақли расо овози хуш ва савти дилкаше низ доштааст. У азми сафари Самарканд мекунад ва дар мадрасаи шаҳри Самарканд таҳсили илм менамояд. Шоир дар бораи ба илми мусиқй шавқу рағбат доштани худ чунин ишора мекунад: Рудакй чанг бигрифту павохт, Бода андоз, к-у суруд андохт.

Рудакй соҳиби девони бузург будааст, Ба гайр аз ин, аз шоир ба мо абёти алоҳидаи достонҳои «Калила ва Димна», «Синдбоднома», маснавии «Даврони офтоб» ва қасидахои «Шикоят аз пирй», «Модари май» боқй мондааст. Ҳамаи ин гуфтаҳои боло аз он гувоҳӣ медиҳанд, ки устод Рӯдакй шоири пурмаҳсул будаанд, Афзунии миқдори шеърқои Рӯдакиро қайд намуда, шоири асри XI Рашидии Самарқандӣ чунин мегӯяд: Гар сарӣ ёбад ба олам кас ба некӯшоирӣ, Рӯдакиро бар сари он шоирон зебад сарӣ. Шеъри уро баршумурдам: сенздаҳ раҳ сад ҳазор, Ҳам фузун ояд, агар, чунонки бонд, бишмарй. Аз ҳамаи ин осори бузурги устод Рӯдакй акнун танҳо ҳазор байт боқй мондаасту халос.

Дортони «Калила ва Димна», ас^ан, достони ҳиндй буда, дар асри VI аз ҳиндй ба пахдавй тарҷума ^удааст. Баъдан, ба арабй баргардонида шуд. Рудакй достонро 33 рӯйи тарҷумаи тоҷикии Балъамй ба риштаи назм кашидааст. «Калила ва Димна» асари пандуахлоқӣ мебошад.

«Модари май» қасидаи мадҳй буда, дар васфу ситоиши шоҳи Хуросон навишта шудааст.

Қасидаи «Шикоят аз пирӣ» дороӣ 34 байт буда, қасидаи шарҳиҳолӣ номида мешавад. Рӯдакй ин касидаро дар рӯзҳои пириву сахтии зиндагии худ эҷод кардааст. Қасидаи «Шикоят аз пирй» лаҳзаҳои муҳимтарини ҳаёти шоир, хусусан пастиву

баландиҳои рӯзгори онро ба ёд меорад. Асари дигари шоир маснавии «Даврони офтоб» ба ҳисоб меравад, ки дар бораи ҳаракат, хосияту хусусиятҳои табиии офтоб нақлу ривоят мекунад. Мероси адабии боқимондаи устод Рудакй аз қасида, газал, қитъа, рубоӣ ва маснавй иборат аст. Ашъори дигари боқимондаи Рӯдакӣ, махсусан ғазалҳои ӯ, аз нигоҳи мазмун ва мундариҷа ба монанди қасидаҳои ӯ рангорангу ганӣ мебошанд. Маснавиҳои шоир, асосан, қиссаву ривоятҳо, саргузаштҳои ибратомӯз, панду ахлоқи инсони нек ва афкору андешаи инсондӯстонаи ӯро фаро гирифтаанд.